500 lat Reformacji 2018

Pięćset lat temu, 31 października 1517 roku, niemiecki mnich Marcin Luter ogłosił 95 tez, które miały zreformować Kościół, symbolicznie rozpoczynając w ten sposób Reformację. Według legendy przybił je do drzwi kościoła w Wittenberdze - echo uderzeń jego młotka rozchodzi się do dziś.

W Muzeum Ziemi Czarnkowskiej mają Państwo możliwość obejrzenia wystawy upamiętniającej te wydarzenia, zatytułowanej "500 lat Reformacji w Północnej Wielkopolsce", której wernisaż odbył się w piątek, 12 stycznia 2018 roku. Wystawa ta opowiada o protestantach, którzy żyli w tych stronach obok katolików i Żydów.

Początki Reformacji w Wielkopolsce sięgają XVI w. Nasz region rozwijał się prężnie; dominowała średnia szlachta, przesiąknięta duchem wolności, humanizmu i społecznej aktywności, ale także istniało silne mieszczaństwo. Obie te grupy żywo zainteresowane były nowinkami z Zachodu. Bogactwo i hipokryzja Kościoła biło po oczach i wzbudzało gniew wiernych. Pojawiały się hasła sekularyzacji i unarodowienia religii. Polska była już wówczas wieloetniczna, żyli tu w większej lub mniejszej zgodzie Polacy, Niemcy i Żydzi. Protestantyzm nadchodzący z Niemiec spotkał się więc z przychylnością Wielkopolan. Powstały wówczas liczne zbory, w których spotykali się mieszczanie i szlachta. Głównymi patronami reformacji w północnej Wielkopolsce został możny ród Górków (co ciekawe Barbara de domo Górka była żoną Wojciecha Czarnkowskiego, właściciela Czarnkowa). Wielu ówczesnych protestantów zapisało się złotymi zgłoskami w historii Polski, jak np. Mikołaj Rej, Andrzej Frycz - Modrzewski. Były to czasy rozkwitu polskiej tolerancji, zwieńczone słynną konfederacją warszawską, podpisaną w 1573 roku.

Wiek XVII przyniósł jednak zmianę nastawienia wobec Protestantów w Polsce. Znaczna liczba szlachty powróciła do katolicyzmu wzmocnionego reformami Soboru Trydenckiego oraz przychylnością panującej dynastii Wazów. W dodatku Rzeczpospolita toczyła liczne wojny z protestancką Szwecją, co nieraz prowadziło do oskarżeń o nielojalność wobec polskich protestantów (zwłaszcza w okresie Potopu). Protestantyzm stał się wówczas religią głównie mieszczan, choć nie brakło i szlachty luterańskiej, jak np. ród Golców z powiatu wałeckiego, z którego wywodzili się bojownicy o równouprawnienie innowierców w XVIII wieku.

Wystawa w naszym Muzeum mówi o tej "wielkiej historii", ale wiele miejsca poświęca również zwykłym sprawom. Zwiedzający ma możliwość zobaczenia dzieł sztuki sakralnej, sprzęty używane do nabożeństw, strój pastora. Są i przedmioty bliższe zwykłemu, codziennemu życiu - wspaniały sztandar Towarzystwa Śpiewaczego z Rogoźna, drewniany model kościoła pod wezwaniem św. Jana z Piły, wykonany w latach 30-tych XX wieku. Wiele uwagi twórcy wystawy poświęcili protestanckim zborom. Możemy obejrzeć wizerunki budynków współcześnie istniejących, ale także tych, które przestały istnieć.

Specjalne miejsce zostało poświęcone dla Czarnkowa. Musimy wszak pamiętać, że było to miasto trzech religii. Ewangelicy pojawili się tu już w XVI wieku. Oprócz pochodzących z naszego miasta pocztówek z wizerunkiem kościoła Ewangelickiego zobaczyć można ciekawe pamiątki, jak np. klucz do drzwi głównych tejże świątyni.

Wystawę mogą Państwo obejrzeć w Muzeum Ziemi Czarnkowskiej. Przypomina o długiej, nieraz trudnej, wspólnej historii, jaką mają mieszkańcy naszego regionu różnych wyznań. Pozwala dostrzec człowieka w sąsiedzie, który choć może mówił innym językiem, chodził do innego kościoła, żył tu jednak i pomagał stworzyć swoją - naszą małą ojczyznę.
Mikołaj Kułakowski