Drzwiczki odnalezione 2021

W kaplicy Świętych Aniołów Stróżów kościoła pw. św. Marii Magdaleny w Czarnkowie znajduje się cynowy sarkofag, w którym w 1628 roku złożono szczątki Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, starosty generalnego Wielkopolski i wojewody łęczyckiego, syna Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego herbu Nałęcz i Jadwigi z Gulczewa Sierpskiej herbu Prawdzic.

W czołowej ścianie sarkofagu umieszczono portret trumienny namalowany na blasze miedzianej, przedstawiający popiersie Czarnkowskiego odzianego w strój sarmacki - czerwony żupan oraz delię z dużym futrzanym kołnierzem spiętą złotym guzem. Adam Sędziwój Czarnkowski miał dwa uroczyste pogrzeby - pierwszy w Poznaniu 3 kwietnia 1628 roku oraz drugi 5 kwietnia w Czarnkowie. W okresie staropolskim, podczas uroczystości pogrzebowych, taki portret stawiano w wezgłowiu trumny zmarłego, umieszczonej na katafalku - podwyższeniu górującym nad uczestnikami pogrzebu. W blasku świec i kadzideł wizerunek ten miał symbolizować obecność zmarłego na pogrzebie. Trumnę dekorowano herbami, sztandarami, panopliami oraz symbolami godności zmarłego. Po trwających kilka dni uroczystościach portret umieszczano w krypcie bądź kaplicy kościoła.

Portret Czarnkowskiego to jeden z najstarszych portretów trumiennych zachowanych w Wielkopolsce. Pierwotnie umieszczono go w rodzinnej krypcie, znajdującej się pod kaplicą Pana Jezusa (Biczowania Pana Jezusa). Wizerunek zmarłego odróżniał się od większości tym, że przysłaniały go dwuskrzydłowe drzwiczki osadzone na zawiasach. Na ich zewnętrznej stronie widniały malowane herby w tarczy czwórdzielnej: Nałęcz, Prawdzic, Poronia i Rawa, nawiązujące do przodków Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, a wewnątrz postacie kobiece - alegorie Wiary i Nadziei. W ręku Wiary atrybut w postaci kielicha symbolizującego znak Eucharystii oraz krzyż jako symbol zbawienia. W ręku Nadziei prawdopodobnie gałązka wierzbowa oraz ptak. W XIX wieku portret wraz z drzwiczkami wyjęto z sarkofagu i zawieszono na ścianie w kaplicy Świętych Aniołów Stróżów. Po konserwacji sarkofagu w latach 1925-1926 powrócił on w pierwotne miejsce. Od lat 80. XX wieku drzwiczki uznane zostały za zaginione.

Po wnikliwej analizie materiałów źródłowych związanych z historią naszego kościoła natrafiłam na informację, że drzwiczki od portretu nie zaginęły, ale znajdują się w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu. Dzięki uprzejmości pracowników muzeum¹ miałam okazję wraz z Elżbietą Gajdą, Karoliną Rążewską - Golik z Muzeum Ziemi Czarnkowskiej i Sławomirem Czarneckim je zobaczyć. Wspólnie mamy nadzieję, że w najbliższej przyszłości, po ponad 30 latach, powrócą one na swoje miejsce do sarkofagu.
Romualda Bartkowiak
¹ Szczególne podziękowania dla p. A. Pudelskiej i K. Czop z Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu.