Kokarda 2018

W dniu 23 kwietnia 1937 ustawą sejmową ustanowione zostało Narodowe Święto Niepodległości w dniu 11 listopada. Z punktu widzenia historyka, wybór tego dnia może wydawać się nieoczywisty - Sejm mógł ustanowić święto także w inne dni, choćby 7 października, kiedy Rada Regencyjna w Warszawie ogłosiła niepodległość Polski. Oczywiście chciano w ten sposób uhonorować Piłsudskiego, powiązać obchody narodowe z ogólnoświatowym świętowaniem końca I wojny światowej. Jedenasty listopada jest więc datą - symbolem, który stanowi zwieńczenie długiej walki Polaków z trzech zaborów o wolność.

W Czarnkowie winniśmy być szczególnie tego świadomi, gdyż 11 listopada 1918 roku nie był wyjątkowym dniem dla naszego miasta. Choć atmosfera w mieście była wzburzona, a niektórzy Polacy przewidywali zbliżające się powstanie, niemiecka władza trzymała się mocno, a na rynku nadal dumnie stał pomnik cesarza Wilhelma II. Polacy odzyskali władzę nad miastem dopiero 5 stycznia 1919 roku, a następnie obronili ją w krwawych walkach 8 stycznia.

Niepodległość nie pojawiła się więc nagle, jednego dnia. Była ona efektem długotrwałego procesu i walki wszystkich Polaków. Walki, która obfitowała w wydarzenia tragiczne i chwalebne, która pozostawiła skarbnicę symboli drogich sercu każdego Polaka.

W dniu 11 listopada, gdy cieszymy się naszą wolnością i wspominamy tych, którzy o nią walczyli, warto przypiąć na sercu biało - czerwoną, okrągłą kokardę. My, Wielkopolanie, kojarzymy ją najbardziej z Powstaniem Wielkopolskim, jednak jej historia jest znacznie dłuższa. Biało - czerwone kokardy pojawiły się w Polsce u końca XVIII wieku, gdy obradował Sejm Wielki, który dał nam Konstytucję 3 Maja. Nie były jeszcze wówczas okrągłe, raczej owalne, a nieraz po prostu upięte z kilku wstążeczek; wyrażały wówczas miłość do ojczyzny i ducha republikańskiego, poparcie dla idei reformy Państwa. Kokarda, jako symbol narodowy, powróciła w trakcie powstania listopadowego. W uchwale z dnia 7 lutego 1831 roku czytamy: "Izba Senatorska i Izba Poselska po wysłuchaniu wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią: Artykuł 1. Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym". W ten oto sposób po raz pierwszy w historii biel i czerwień określone zostały jako polskie barwy narodowe, a kokarda Narodowa stała się oznaką wojsk polskich. W ciągu następnych stu lat spotykamy ją wszędzie tam, gdzie Polacy walczyli o wolność. Choćby na słynnym obrazie Artura Grottgera "Pożegnanie Powstańca", gdzie w geście błogosławieństwa młoda żona przypina kokardę do czapki odchodzącego do powstania męża.

Dla nas, Wielkopolan, Kokarda pozostanie jednak nieodłącznie związana z Powstaniem Wielkopolskim. Już od pierwszych dni idący do boju Powstańcy przypinali do swych szarych, niemieckich mundurów i zwykłych ubrań kokardy, ogłaszając wszem i wobec, ze oto są Polakami i biją się za polską sprawę. Gdy powstanie w Wielkopolsce okrzepło i przyszedł czas, by powstańcze siły przeobrazić w regularne wojsko, dowództwo uznało ów emocjonalny zryw i oficjalnym rozkazem potwierdziło, że kokarda staje się znakiem Wojska Wielkopolskiego.

Kokarda narodowa jest więc symbolem o długiej tradycji, bogatym w znaczenia. Jest także symbolem, który łączy. Dla nas wszystkich, mieszkańców Czarnkowa, Warszawy, Krakowa, kokarda jest symbolem miłości do Ojczyzny, przywiązania do idei niepodległości. 11 listopada, w święto niepodległości Polski, a także 5 stycznia, w święto wolności Czarnkowa, przypnijmy więc do serc małą, biało- czerwoną kokardę, by pokazać, że pomimo dzielących nas różnic, wszyscy jesteśmy Polakami.
Mikołaj Kułakowski
Muzeum Ziemi Czarnkowskiej