Wybrano projekt pomnika 2018

Trwają przygotowania do setnej rocznicy uwolnienia się Czarnkowa i Ziemi Nadnoteckiej spod zaboru niemieckiego. Jednym z kluczowych elementów uświetniających to wydarzenie będzie odsłonięcie nowego Pomnika Powstania Wielkopolskiego.

Czarnków ma wszelkie prawo do dumy z powodu okoliczności, w jakich wyzwolił się spod niemieckiego panowania. Wydarzenia te to gotowy scenariusz na film. Mamy wszystkie elementy potrzebne do stworzenia pasjonującej fabuły: wyrazistych bohaterów, podstęp i krwawe walki. Nic więc dziwnego, że niedawno mieliśmy okazję obejrzeć zrealizowany na podstawie tych wydarzeń fabularyzowany film dokumentalny "Powstanie Wielkopolskie. Czarnków odzyskany".

Zanim jednak powstał film, miasto samo czciło swoich bohaterów. Po raz pierwszy w 1928 roku, kiedy to przed ówczesną szkołą ludową (dzisiejsze Muzeum) posadzono pamiątkowe lipy, by uczcić 10 lat niepodległości. Drugą okazją była dwudziesta rocznica powstania w 1938 roku, kiedy odsłonięto pomnik na rynku. Była to pamiętna uroczystość, która zgromadziła tłumy.

Niestety, erygowany w 1938 roku pomnik nie stał długo. W czasie drugiej wojny światowej Niemcy starali się wymazać wszelką pamięć o narodowym, zwieńczonym sukcesem zrywie Polaków. Jeszcze w 1939 roku pomnik oraz tablica ku czci Stanisława Putza, pierwszego poległego powstańca z Czarnkowa, zostały rozebrane. Wielu powstańców zostało uwięzionych i zamordowanych. Pozostali w obawie o życie zaczęli ukrywać swoje zaangażowanie w powstańczy zryw. Pozbywali się pamiątek i zdjęć, fałszowali dokumenty. Nie wszyscy się jednak na to godzili. Ofiarni ludzie, nieraz z narażeniem życia, przechowali pamiątki po powstaniu - wiele z nich będzie można zobaczyć na planowanej wystawie okolicznościowej w Muzeum Ziemi Czarnkowskiej w styczniu 2019 roku.

Po wojnie, w nowych realiach politycznych, pamięć o powstaniu Wielkopolskim zeszła na dalszy plan. Ważniejsze były wydarzenia o bardziej odpowiednim kontekście politycznym - na centralnym placu Czarnkowa uczczona została Armia Czerwona i zwycięstwo nad hitleryzmem. Dla powstańców zbrakło miejsca, ale pamięć o ich wyczynie nie zaginęła. Pamięć o ich zrywie trwała, przekazywana w opowieściach rodziców i dziadków, poruszając wyobraźnię coraz to kolejnych pokoleń.

Czas na godne uhonorowanie czarnkowskiego zrywu nadszedł wraz z 85 rocznicą powstania. Wówczas na rynku, dokładnie w miejscu, gdzie stał pomnik przedwojenny erygowano nowy. Na ceglanym postumencie widnieje figura z brązu - koło, którego elementy tworzą postaci ludzkie, a piastę godło Polski. Pomnik ten już od blisko piętnastu lat zdobi nasz rynek.

Setna rocznica jest okazją, by jeszcze raz spojrzeć w przeszłość i godnie uhonorować bohaterów. Z inicjatywą stworzenia nowego, bardziej okazałego pomnika wystąpił śp. płk Władysław Pilawski, syn uczestnika tych wydarzeń. Temat podjęło Towarzystwo Miłośników Historii Miasta Czarnkowa, władze miasta oraz powiatu. W styczniu 2017 roku w Starostwie Powiatowym w Czarnkowie zebrał się Honorowy Komitet Obchodów 100-lecia Powstania Wielkopolskiego w powiecie czarnkowsko - trzcianeckim. Powołano Komitet Społeczny Obchodów, który intensywnie pracuje nad godnym kształtem uroczystości rocznicowych. Trwa publiczna zbiórka na specjalne konto w Banku Spółdzielczym w Czarnkowie. Na ostatniej sesji Rady Miasta, która odbyła się 25 stycznia 2018 roku radni Czarnkowa, po konsultacjach społecznych, podjęli decyzję o ostatecznej formie pomnika. Zaakceptowano projekt dr Jarosława Boguckiego, cenionego i doświadczonego rzeźbiarza, kierownika pracowni Obrazowania Przestrzennego na Wydziale Rzeźby i Działań Przestrzennych Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Pomnik stanowić będzie nowoczesną formę, zachowując jednak więź z tradycją - na czarnkowskim rynku stanie odlany w brązie żołnierz Wojsk Wielkopolskich, na wiecznej warcie "Na chwałę Powstańcom Wielkopolskim i Księżom Katolickim". Wkomponuje się on w sposób naturalny w przestrzeń historyczną czarnkowskiego rynku, tworząc miejsce dla godnego uhonorowania bohaterów.

Ponad czterysta lat temu wybitny Polak, kanclerz i hetman Jan Zamoyski zapisał: "Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie". Te wzniosłe słowa mówią wiele o wartościach, które powinny nam przyświecać. Już dziś kształtujemy naszą przyszłość - pomniki również są tego narzędziem. Pomnik ku czci Powstańców Wielkopolskich promuje wartości z nimi powiązane - odwagę, zdolność do poświęceń, ale też cierpliwość, umiejętność planowania i poczucie wspólnoty. Są to ideały, które warto zaszczepić w sercach naszych, szczególnie młodych mieszkańców tej ziemi.

Oficjalne powiatowe obchody 100. rocznicy Powstania Wielkopolskiego odbędą się w dniach 6-8 stycznia 2019 roku w Czarnkowie. Trwają m.in. prace nad albumem okolicznościowym oraz wystawą pod wspólną nazwą: "Oni dla nas. My dla nich. W setną rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego". Na 8 stycznia planowane jest uroczyste odsłonięcia nowego pomnika na placu Wolności oraz widowisko prezentujące rekonstrukcję wydarzeń powstańczych na ziemi czarnkowskiej.
Mikołaj Kułakowski