Anima w zbiorach czarnkowskiego muzeum 2017

W 2016 roku zbiory Muzeum Ziemi Czarnkowskiej wzbogaciły się o bardzo ciekawy eksponat, który może zainteresować wszystkich miłośników militariów. Jest to dziewiętnastowieczny napierśnik typu anima.

W początkach XVI wieku znani ze swych umiejętności włoscy płatnerze rozpoczęli eksperymenty mające na celu zwiększenie mobilności rycerskiej zbroi płytowej. Efektem tych prac był typ zbroi znany w historii jako anima. W odróżnieniu od zwykłych zbroi tamtych czasów anima zbudowana była z wąskich stalowych listew, odpowiednio ukształtowanych i połączonych ze sobą przy pomocy skórzanych pasów bądź luźnych nitów. Dzięki temu owe listwy, zwane folgami, mogły się przemieszczać względem siebie, nachodzić na siebie jak dachówki nie krępując przy tym ruchów walczącego.

Zbroje tego typu szybko zdobyły sobie popularność, zwłaszcza wśród załóg weneckich galer, które często zmuszone były walczyć z Turkami, piratami lub po prostu z handlowymi konkurentami. Na ciasnych pokładach statków, pośród lin i innych przeszkód, oferowana przez animę mobilność była bardzo pożądaną cechą. Z Wenecji anima zawędrowała do utrzymujących bliskie kontakty z Republiką św. Marka Węgier. Tamtejsi rycerze, często walczący z lekką jazdą turecką, również prędko docenili zalety tego typu zbroi. Anima stała się tam tak powszechna, że na zachodzie Europy zaczęto ją nazywać zbroją w stylu węgierskim. Dzięki Węgrom anima rozpowszechniła się również w Polsce. Stefan Batory, książę Siedmiogrodzki, po wyborze na króla Polski i wielkiego księcia Litewskiego, na podstawie swego rozległego doświadczenia wojennego rozpoczął reformy w wojsku polskim. Między innymi rozkazał, aby chorągwie husarskie (wówczas zwane "usarskimi"), dotychczas należące do jazdy lekkiej, przywdziały pancerze. Wielu husarzy, czerpiąc ze wzorów węgierskich sięgnęło po animy.

W Muzeum Ziemi Czarnkowskiej możemy oglądać obiekt tego typu - jest to dziewiętnastowieczna rekonstrukcja napierśnika husarskiego typu anima z końca XVI wieku. Zbudowany jest on z ośmiu folg połączonych luźnymi nitami, co zapewnia konstrukcji ruchliwość. Przez środek, w osi pionowej, biegnie ość, czyli charakterystyczna linia prosta, jakby linia zgięcia. Jedynie na górnej foldze jest ona niewidoczna. Górne krawędzie folg są ozdobnie wycinane. Na górnej foldze, centralnie pod szyją, znajduje się niewielki, mosiężny krzyż kawalerski, charakterystyczny dla zbroi husarskich. Przy jej górnej krawędzi znajdują się również dwa otwory po nitach, na których zamocowane były niegdyś pasy służące do mocowania napierśnika. Dolna folga, najszersza, zaopatrzona jest w nieregularną baskinę (wywiniętą na zewnątrz dolną krawędź) oraz cztery stalowe "szlufki" przez które przebiegał niegdyś pas. Prawdopodobnie kiedyś istniał jeszcze pasujący naplecznik, umożliwiający złożenie całego kirysu, ale gdzieś zaginął.

Pomimo, że jest to tylko dziewiętnastowieczna rekonstrukcja, napierśnik ten doskonale obrazuje trendy, które na przełomie XVI i XVII wieku doprowadzą do powstania klasycznego, polskiego napierśnika husarskiego.
Karolina Rążewska - Golik, Mikołaj Kułakowski

Bibliografia: Zbigniew Bocheński, Studia nad polską zbroją husarską, tekst ze strony: http://www.husaria.jest.pl/bochen.html, dostęp: 24.05.2017
Włodzimierz Kwaśniewicz, Encyklopedia dawnej broni i uzbrojenia ochronnego, Warszawa 2017