W hołdzie powstańcom 2023

27 grudnia 2023 roku po raz trzeci w Polsce obchodzony był Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.

105 lat temu, 26 grudnia 1918 roku, do Poznania przybył wybitny pianista, kompozytor i działacz polonijny Ignacy Jan Paderewski. Był w drodze do Warszawy, gdzie zamierzał włączyć się w odbudowę wolnej Polski. Mieszkańcy stolicy Wielkopolski zgotowali mu owacyjne przyjęcie, które przerodziło się w wielką patriotyczną manifestację, która kontynuowana była następnego dnia. W odpowiedzi na poruszenie ludności polskiej, poznańscy Niemcy zorganizowali własny pochód, w czasie którego zachowywali się prowokacyjnie. Sytuacja była napięta i chwilę przed godziną 17.00 doszło do pierwszej wymiany strzałów. Z początkowego chaosu szybciej otrząsnęła się strona Polska. Powstańcom udało się opanować kluczowe cele w Poznaniu i przejąć kontrolę nad miastem.

Wieść o wydarzeniach w Poznaniu rozniosła się błyskawicznie po całej Wielkopolsce. W miastach i miasteczkach pojawiały się lokalne ogniska powstańcze. 5 stycznia 1919 roku polscy działacze przejęli władzę nad Czarnkowem z rąk niemieckich. Miasto ogarnęła radość, zorganizowano manifestację patriotyczną, w czasie której ochotnicy masowo zgłaszali się do oddziałów powstańczych. Z Czarnkowa i okolic zgłosiło się ponad 200 chętnych, którzy wzięli udział w dalszych walkach. 8 stycznia siły niemieckie z Trzcianki zaatakowały Czarnków. Wykorzystując nieobecność większości powstańców, którzy tego dnia walczyli pod Chodzieżą, Niemcy zajęli dużą część miasta. Po trwających cały dzień walkach udało się jednak Polakom wyprzeć napastników za Noteć. W okresie Powstania Wielkopolskiego Czarnków był ważnym punktem na froncie północnym, wokół którego trwały ciężkie walki. Ważne bitwy miały miejsce w Jabłonowie, Romanowie, Wrzeszczynie, Rosku. Pomimo naporu przeważających sił niemieckich, powstańcy utrzymali zajmowane pozycje. Walkom kres położył rozejm zawarty w Trewirze 17 lutego 1919 roku. Dzięki odwadze i poświęceniu Powstańców Wielkopolskich na mocy Traktatu Wersalskiego większa część Wielkopolski została włączona do odrodzonego państwa Polskiego.

Wydarzenia te upamiętnia Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Ustanowione ono zostało w 2021 roku. W Czarnkowie uczczono je poprzez uroczyste złożenie kwiatów pod pomnikiem Powstania Wielkopolskiego na Placu Wolności. Świętowanie rozpoczęli kibice Lecha Poznań, którzy w świetle rac gromkimi głosami odśpiewali "Mazurek Dąbrowskiego". Gdy wybrzmiały już słowa hymnu, spod Ratusza wyruszył pochód, który prowadzili harcerze z pochodniami. Pod pomnikiem pracownicy Muzeum Ziemi Czarnkowskiej krótko przypomnieli o wydarzeniach sprzed 105 lat, przywołując nazwiska poległych 8 stycznia powstańców. Po złożeniu kwiatów przemówił burmistrz Czarnkowa Andrzej Tadla, który zwrócił uwagę jak ważna jest pamięć o Powstaniu. Uroczystości 27 grudnia zakończyło wspólne odśpiewanie "Roty".

Uroczystości Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego nie są jednak jedynym upamiętnieniem powstańczego zrywu, które zostały zaplanowane. 10 stycznia 2024 roku w Muzeum Ziemi Czarnkowskiej odbędzie się konferencja naukowa pt. "105. rocznica Powstania Wielkopolskiego. Delimitacja i demarkacja zachodniej granicy Polski w Wielkopolsce wg postanowień Traktatu Wersalskiego" połączona z otwarciem wystawy. 8 lutego na Placu Wolności odbędą się natomiast obchody zakończenia Powstania Wielkopolskiego.
Mikołaj Kułakowski
Muzeum Ziemi Czarnkowskiej