Ksiądz kanonik Mikołaj Swinarski 2025

W lutym 2025 roku obchodziliśmy 85. rocznicę śmierci księdza kanonika Mikołaja Swinarskiego, dawnego proboszcza parafii pw. św. Marii Magdaleny w Czarnkowie w latach 1911-1939 r., działacza niepodległościowego i społecznego, uczestnika Powstania Wielkopolskiego, który przez 28 lat swojej posługi kapłańskiej zdobywał szacunek i zaufanie mieszkańców miasta.

Świadectwo jego życia pokazuje, że do końca troszczył się o swoją ukochaną ojczyznę, ojczysty język, kulturę, patriotyczne postawy i tradycje. Postać księdza kanonika Mikołaja Swinarskiego na trwałe wpisała się w historię Czarnkowa, która zasługuje na krótkie przypomnienie.

Mikołaj Swinarski z Wybranowa herbu Poraj przyszedł na świat 29 lipca 1874 roku w majątku rodzinnym Swinarskich w miejscowości Dębe w gminie Lubasz. Wychowywał się w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych. Jego dziadek Emil Swinarski brał udział w powstaniu listopadowym, a ojciec Wacław uczestniczył w powstaniu styczniowym. Mikołaj przyszedł na świat jako trzeci syn małżonków Swinarskich. Kształcenie zdobywał w Rogoźnie, do którego przenieśli się jego rodzice po sprzedaniu majątku w Dębe.

W 1900 roku zdał maturę w Seminarium Duchownym w Westfalii. W tym samym roku wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu. W 1902 roku został wyświęcony w Poznaniu, a prezbiterem został 1903 roku w Gnieźnie. Pierwszą pracę rozpoczął w Poznaniu, w parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Floriana. Dnia 1 kwietnia 1909 roku został wikariuszem parafii pw. św. Marcina Biskupa i Wyznawcy, również w Poznaniu. 29 czerwca 1911 roku objął parafię w Czarnkowie, z którą był związany aż do 1939 roku.

W latach 30. XX wieku był korespondentem Komisji dla Dzieł Sztuki na województwo poznańskie oraz delegatem arcybiskupim przy egzaminach maturalnych w seminariach nauczycielskich w powiecie czarnkowskim. Przez wiele lat stał na czele Towarzystwa Czytelni Ludowych dla powiatu czarnkowskiego. W okresie międzywojennym był członkiem zarządu "Rolnika" w Czarnkowie oraz prezesem Rady Nadzorczej Banku Ludowego.

Mikołaj Swinarski był głównym inicjatorem przebudowy czarnkowskiej fary w latach 1922-1925. Dzięki ofiarności księdza proboszcza Roepkego z Radomska przygotował teren pod budowę kościoła w Kuźnicy Czarnkowskiej. Jego staraniem powstała również kaplica w Szpitalu Powiatowym w Czarnkowie. Dzięki jego pomocy katolicy w Gębicach i Hucie mogli uczęszczać na nabożeństwa w kościołach ewangelickich. Swinarski brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim na terenie miasta Czarnkowa, przyjął uroczystą przysięgę od zgromadzonych powstańców na rynku. Motywował powstańców do walki na rzecz odradzającej się po latach zaborów wolnej Polski. Na probostwie odbywały się tajne spotkania powstańców. W latach międzywojennych został odznaczony Medalem Niepodległości za patriotyczną postawę w czasie Powstania Wielkopolskiego. W 1928 roku został mianowany Honorowym Obywatelem Miasta Czarnkowa. Pomimo początkowej dezaprobaty, na prośbę parafian w Kruszewie, wybudował tam kościół, który stał się z czasem odrębną, nową parafią. W 1932 roku został mianowany Kanonikiem Honorowym Kapituły Metropolii Gnieźnieńskiej, które to odznaczenie nadał mu osobiście Prymas Polski Ks. Kardynał August Hlond podczas uroczystości 300-lecia istnienia kolegiaty czarnkowskiej. Mianowany został również proboszczem honorowym Kaplicy Lubieńskich w katedrze w Gnieźnie. Mikołaj Swinarski dążył do upamiętnienia powstańców wielkopolskich poległych w Czarnkowie. Stąd też zrodził się pomysł powstania tablicy, której odsłonięcie nastąpiło w 1938 roku z okazji 20. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego.

W dniu 3 września 1939 roku został aresztowany przez Niemców i umieszczony w obozie przejściowym w Lipce. Od końca września 1939 roku przebywał w obozie przejściowym "Albatros" w Pile dla cywilnych jeńców wojennych narodowości polskiej i żydowskiej, istniejącego od września do grudnia 1939 roku. Następnie został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen - Oranienburg, gdzie zmarł w lutym 1940 roku. Edward Korytowski, znany adwokat i notariusz, działający w latach 1928-1938 w strukturach Polskiego Czerwonego Krzyża - Oddział w Czarnkowie, spisał ostatnie chwile życia księdza Mikołaja Swinarskiego z 1940 roku: Hitlerowcy, wkraczając we wrześniu 1939 r. do Czarnkowa w swój brutalnej złośliwości w kłamliwych ulotkach rozrzucanych w mieście przedstawili ks. Swinarskiego w fotomontażu w sutannie na wieży Kościoła Kolegiackiego przy karabinie maszynowym. Miał to być pretekst do aresztowania go, co też zaraz nastąpiło. Wówczas z grona obywateli zaaresztowano m. in. ks. Swinarskiego, aptekarza Jana Klerę i burmistrza Stanisława Cieplucha - i wywieźli ich Niemcy do Obozu Koncentracyjnego w Orienburgu. W czasie pobytu wymienionych w obozie kazano ks. Swinarskiemu czyścić kloaki a następnie kazano wymienionym nosić belki do budowy baraków, również ks. Swinarskiemu, który był człowiekiem starym i schorowanym. Kiedy ks. Swinarski upadł pod ciężarem belki, gestapowiec kopał go wyzywając do podniesienia się - i rycząc "mög dir dein Got jetzt helfen" / tłum. Niech ci teraz pomoże twój Bóg/. Tak też ksiądz Swinarski zakończył swój żywot. Symbolicznie został pochowany w grobowcu rodziny Swinarskich znajdującym się na cmentarzu przykościelnym w Lubaszu.

W kruchcie kościoła pw. św. Marii Magdaleny w Czarnkowie znajduje się tablica epitafijna upamiętniająca postać księdza Mikołaja Swinarskiego. Ksiądz kanonik Swinarski był człowiekiem powszechnie szanowanym, ale upartym, w niektórych sprawach wręcz apodyktyczny. Sprzyjał dobroczyńcom i osobom majętnym, biednych nie zawsze traktował z należytym szacunkiem. Większość jednak osób doceniała jego pracę i zaangażowanie na rzecz parafii. Kiedy został proboszczem zdawał sobie sprawę z tego, że jego priorytetowym celem będzie remont kościoła, ponieważ jego stan zachowania od lat pogarszał się. Małymi krokami dążył do realizacji wyznaczonego celu, który osiągnął.
Romka Bartkowiak
Muzeum Ziemi Czarnkowskiej

Portret rodziny Swinarskich
(Źródło: http://www.bikop.eu)


Ksiądz Mikołaj Swiniarski po święceniach kapłańskich
(Źródło: ze zbiorów Wojciecha i Hanny Swiniarskich)

Mikołaj Swiniarski - proboszcz parafii w Czarnkowie
(Źródło: http://www.wtg-gniazdo.org)

Widok na kościół z murem otaczającym cmentarz katolicki - lata 30. XX wieku
(Źródło: ze zbiorów Muzeum Ziemi Czarnkowskiej)

Wnętrze kościoła - lata 30. XX wieku
(Źródło: ze zbiorów Muzeum Ziemi Czarnkowskiej)

Wnętrze kościoła - lata 30. XX wieku
(Źródło: ze zbiorów Muzeum Ziemi Czarnkowskiej)